Massaclaim tegen Tata Steel: '1,5 miljard voor omwonenden'
Omwonenden van Tata Steel in IJmuiden willen een schadevergoeding van de staalfabriek voor gezondheidsschade en voor waardevermindering van hun huizen. De vergoeding moet er komen voor 330.000 mensen. Dat zou neerkomen op zo'n 1,5 miljard euro.
In de dagvaarding, die is opgesteld door de stichting Frisse Wind en vandaag werd ingediend, staat dat de bedrijfsvoering van Tata Steel leidt tot "een grotere vatbaarheid voor diverse (ernstige) klachten, ziekten en levensduurverkorting, maar ook stress en angst, structurele hinder door geur, stof en geluid en gederfd woongenot". Ook financieel ondervinden omwonenden schade, zegt de stichting. "De gemiddelde woningwaarde in de regio blijft aantoonbaar achter bij die in vergelijkbare regio's."
Frisse Wind vindt gezondheid belangrijker dan economie. "We hebben twee grote doelstellingen: het beter maken voor de toekomst en compensatie voor het verleden. We zijn nu bezig met het laatste", zegt bestuurder en letseladvocaat John Beer. "Het is niet normaal dat de vervuiling tot in de slaapkamers van onze kinderen doordringt", zegt de oprichter van de stichting Jaap Venniker.
Dwangsom
Rondom Tata Steel gaat het al jaren over de uitstoot van lood, zware metalen en fijnstof. De eisers willen nu een vergoeding voor de vermindering van woningwaarde, voor het gederfde woongenot en voor psychische schade. Deze week concludeerde de commissie voor milieueffectenrapportage (MER) nog dat de gezondheidswinst van milieumaatregelen die het bedrijf voor omwonenden nam, onduidelijk is.
De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied (OD NZKG) heeft Tata Steel vandaag een dwangsom opgelegd vanwege het overschrijden van verschillende normen. Het gaat om een te hoge uitstoot van waterstoffluoride en zware metalen (chroom en nikkel). In totaal bedraagt de dwangsom 2,4 miljoen euro. Tata Steel krijgt twee weken de tijd om een einde te maken aan de overtredingen.
Omwonenden zien dat gezondheidsrisico's al jaren in kaart worden gebracht, maar dat er daarna niets gebeurt, zegt Beer. Ze ervaren angst en schade door stof, geluid, slechte luchtkwaliteit en geur. "Wij vragen de rechter een oordeel uit te spreken over het handelen van Tata Steel. De aansprakelijkheid is heel belangrijk. En de vergoeding van de schade die daarvan het gevolg is."
Lang niet alle omwonenden zijn het eens met de massaclaim. Horst en Lia Heydenreich runnen samen een pension in Wijk aan Zee. Van hen geen kwaad woord over de staalfabriek, waar Horst zijn halve leven heeft gewerkt:
Volgens het RIVM hebben bewoners van de regio rond Tata Steel een grotere kans om ziek te worden. Een redelijke compensatie is op zijn plaats, vindt Beer. De stichting denkt aan een gemiddelde vergoeding tot 5000 euro per persoon. "Dan gaat het om zo'n 1,5 miljard euro."
Hoogleraar Internationaal Privaatrecht aan de Erasmus School of Law Xandra Kramer is expert op het gebied van massaclaims. "We noemen dit een representatieve actie waarbij een stichting of een vereniging namens een grote groep belanghebbenden een zaak aanspant. De representatieve organisatie is dan de eiser. Als de rechter de organisatie ontvankelijk verklaart, kan zo'n zaak van start gaan."
'David en Goliath'
Kramer noemt het een unieke zaak. "Vanwege de schadevergoeding en omdat het om verschillende typen schade gaat." Al zit daar wellicht ook meteen het probleem, zegt ze. "Omdat de schade moeilijk is te bewijzen. Bepaalde overlast is nu eenmaal inherent aan industrie."
Die overlast is weliswaar vastgesteld door het RIVM en de GGD, maar waar het om gaat is de vraag of de rechter Tata daarvoor ook aansprakelijk zal houden, zegt Kramer. "Dus: vanaf wanneer hadden ze de kennis? Welke maatregelen hebben ze genomen? Hebben ze zich gehouden aan vergunningen en regelgeving? Oftewel: hadden ze de schade, die inherent is aan de bedrijfsvoering, meer kunnen beperken?"
Voor Frisse Wind is het duidelijk dat Tata Steel op al die gebieden veel te weinig heeft gedaan en omschrijft het jarenlange conflict als een gevecht tussen David tegen Goliath. "Een gevecht van gewone mensen tegen een arrogante reus, die zich niets aantrekt van de regels."
Stichting Frisse Wind blijft naar eigen zeggen beschikbaar voor overleg met Tata Steel. Het bedrijf in IJmuiden laat Nieuwsuur weten dat ze de massaclaim zullen bestuderen. "Wij blijven in de toekomst werken aan aanvullende maatregelen die de uitstoot verder terugbrengen. Zo willen wij blijven bijdragen aan een betere leefomgeving", aldus de reactie van Tata Steel.
Kabinet: 2 miljard voor vergroening Tata Steel
Het demissionaire kabinet heeft een intentieverklaring getekend met Tata Steel over de verduurzaming van de staalfabriek. Daarmee is tussen de 4 en 6,5 miljard euro gemoeid, waarvan het Rijk twee miljard voor zijn rekening neemt. Daarvan is 600 miljoen gereserveerd voor het verkleinen van de gezondheidsrisico's voor omwonenden.